احساس خشم از جمله احساساتی است که تمامی انسان‌ها آن را تجربه کرده‌اند و ممکن است در طی آن دست به کارهایی زده باشند که در حالت‌های عادی انجام نمی‌دهند. اینکه افراد در زمان احساس‌خشم چه واکنشی از خود نشان می‌دهند وابسته به شدت خشم و مهارت‌های فردی او می‌باشد و از هر فردی به فرد دیگر متفاوت است. احساس خشم یکی از هیجانات انسان می‌باشد اما از نوع مخرب و خطرناک است و باید با تکنیک‌های موثر کنترل گردد. در صورتی که افراد نتوانند خشم خود را در موقعیت‌های مختلف کنترل کنند؛ ممکن است دچار برخی مشکلات جسمی، روحی و روانی شوند؛ چراکه اگر افراد نتوانند خشم خود را از طریق راه‌های سالم، تخلیه کنند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند. در ادامه این ضمن آشنایی با تعریف احساس‌خشم از علل و نشانه‌های آن نیز صحبت کرده‌ایم.

احساس خشم چیست؟

یکی از احساسات و هیجانات ذاتی انسان، احساس‌خشم می‌باشد. معمولا زمانی که افراد در شرایطی قرار می‌گیرند که همه چیز آن‌طور که باید نیست، دچار احساس‌خشم می‌شوند. البته افراد در موقعیت‌های گوناگون، شدت‌های متفاوتی را از خشم را تجربه می‌کنند.

احساس‌خشم و یا عصبانیت از جمله عواطفی است که نوع سالم آن سبب بقای عمر انسان‌ها می‌گردد؛ چراکه این احساس خشم است که او را برای دفاع کردن و یا مبارزه آماده می‌کند. البته ممکن است بسیاری دفاع و یا مبارزه ناشی از احساس‌خشم را به مشت زدن و یا درگیری معنی کنند؛ در حالی که منظور از دفاع حتی می‌تواند ایستادگی در برابر بی‌عدالتی و یا ظلم باشد.

با این حال توانایی کنترل احساس‌خشم در افراد، تا حد زیادی وابسته به ژنتیک و توانایی بدن هر فرد در مقابه با هورمون‌ها و مواد شیمیایی ترشح شده در بدن می‌باشد. اگر مغز انسان بتواند یک واکنش عادی به سروتونین داشته باشد، راحت‌تر می‌تواند احساس‌خشم خود را کنترل نماید.

عوارض ناشی از احساس خشم

احساس‌خشم از هیجانات طبیعی انسان است و به خودی خود یک اختلال و یا یک بیماری نیست. در واقع پاسخی که هر فرد به احساس‌خشم و عصبانیت خود می‌دهد و واکنشی که از او بروز می‌کند، تعیین کننده مشکل‌ساز بودن و یا نبودن این احساس است.

در صورتی که فرد نتواند کنترلی بر روی احساس‌خشم خود داشته باشد و در شرایط مختلف به صورت سریع و مدام عصبانی شود، نمی‌تواند رابطه‌های طولانی را با دیگر افراد شکل دهد.

از سویی دیگر احساس‌خشم مداوم و طولانی مدت سبب می‌گردد که هورمون‌های استرس نیز بیشتر در بدن ترشح شود و نورون‌های مغزی مرتبط با داوری حافظه کوتاه مدت را از بین ببرد. همین موضوع می‌تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن نیز شود.

عوارض جسمی خشم

احساس‌خشم شدید در صورتی که کنترل نگردد، می‌تواند سلامتی فرد را به خطر بیاندازد. در ادامه به برخی عوارض جسمی احساس خشم اشاره کرده‌ایم :

• سوزن سوزن شدن بدن
• تنگی نفس
• تپش نامنظم قلب و تشدید بیماری‌های قلبی
• مسدود شدن شریان‌های خونی
• بالا رفتن فشار خون
• احساس فشار در سر و سردرد
• احساس خستگی
• افزایش کلسترول خون
• کاهش سیستم ایمنی بدن و بیشتر شدن حساسیت نسبت به بیماری‌های عفونی
• طولانی‌تر شدن زمان بهبودی از برخی بیماری‌ها یا عمل‌های جراحی

واکنش بدن در برابر احساس خشم

همه ما زمانی که احساس‌خشم می‌کنیم، برخی علائم و نشانه‌ها را در بدن خود می‌بینیم. بدن به دلایل مختلفی شامل تغییر مسیر خون از معده، کبد و روده‌ها به قلب، سیستم عصبی مرکزی و ماهیچه‌ها، افزایش تولید کورتیزول و ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، افزایش ترشح هورمون تستوسترون در مردان، وارد شدن مایع طحال به داخل خون واکنش‌هایی را در برابر احساس خشم از خود نشان می‌دهد. در ادامه به واکنش‌های بدن در برابر احساس‌خشم اشاره کرده‌ایم :

• احساس گرما و انرژی
• تمایل به فریاد کشیدن
• حرکت تند دست و پا
• نفس نفس زدن
• باز شدن چشم‌ها و گشاد شدن مردمک چشم
• تیره شدن رنگ چهره
• بلندن شدن صدا
• تند شدن صحبت‌ها
• سریع‌تر شدن حرکات و منقبض شدن عضلات همچون گره کردن مشت به صورت بی‌اختیار

علت برانگیخته شدن خشم

در دنیای امروز علت‌های بسیاری می‌تواند سبب برانگیخته شدن خشم افراد شود. ممکن است هر فردی بر روی یک موضوع خاص حساسیت بیشتری نسبت به دیگر افراد داشته باشد و تغییر در رویه و شرایط آن باعث برانگیخته شدن احساس خشم او شود. با این حال در ادامه به برخی دلایل رایج برانگیخته شدن احساس خشم در افراد مختلف اشاره کرده‌ایم :

• استرس
• مسائل مالی و اضطراب‌های ناشی از آن
• سوء استفاده
• موقعیت خانوادگی یا اجتماعی ضعیف
• پایین آمدن آستانه تحمل ناشی از خستگی و یا گرسنگی
• عوامل قرار گرفته در راه رسیدن به اهداف و آرزوها
• غم و اندوه از دست دادن یک عضو خانواده و یا یک عزیز
• احساس بی‌عدالتی
• تحقیر شدن
• خجالت‌زده و شرمنده‌ شدن
• بیماری خود و یا اطرافیان
• احساس ناراحتی، ناامیدی و افسردگی
• مصرف مواد مخدر و الکل و پایین آمدن آستانه تحمل
• سرخوردگی جنسی
• احساس شکست
• احساس بی‌احترامی نسبت به افکار، عقاید، احساسات و …
• و …

چگونگی ابراز خشم

افراد با توجه به عوامل مختلف و شدت خشمی که تجربه می‌کنند، آن را به شیوه‌های متفاوتی نیز ابراز می‌کنند. آنچه که در میان انسان‌های مختلف رایج‌تر است، ابراز خشم به صورت خشونت کلامی و غیرکلامی می‌باشد.

گاهی افراد عصبانیت خود را در لحن صدای خود نشان می‌دهند و گاهی نیز با رفتاری که با اطرافیان خود دارند و یا با شیوه غذاخوردن خود می‌گویند که عصبانی هستند.  در صورتیکه در این زمینه دچار مشکل هستید حتما مشاوره فردی دریافت نمایید.

احساس خشم چه زمانی تبدیل به مشکل می‌شود؟

اشاره کوتاهی کردیم که احساس خشم از احساسات طبیعی و ذاتی انسان است و نوع سالم آن برای بقای انسان لازم و ضروری است. اما در صورتی که فرد نتواند بر روی این هیجان خود کنترل داشته باشد، این احساس تبدیل به یک مشکل می‌گردد. در ادامه به مواردی اشاره کرده‌ایم که احساس خشم از محدوده سالم خارج شده و مشکل‌ساز می‌گردد:

• احساس خشم طولانی و مداوم که هر روزه تکرار می‌شود.
• خشمگین شدن به دلیل یک موضوع قدیمی که مدت‌ها از آن گذشته است.
• احساس خشم بسیار شدید که به صورت ناگهانی بروز کند.
• خشمی که مانع از زندگی و یا کار کردن شود.
• احساس خشمی که بر سلامت جسمی و روانی تاثیرگذار باشد.
• و …

در مقابل احساس خشم چه کاری می‌توان انجام داد؟

آنچه که در زمان عصبانیت اهمیت دارد، واکنشی است که نسبت به احساس عصبانیت خود دارید. احساس خشم طبیعی است و نباید سرکوب گردد، بلکه باید از طریق راه‌های سالم تخلیه شود. تخلیه خشم از طریق راه‌های ناسالم باعث آسیب‌های جسمی و روانی می‌گردد.

در ادامه به برخی از راهکارهای موثر در زمینه کنترل خشم پرداخته‌ایم که عمل به آن‌ها در موقعیت‌های مختلف می‌تواند کارآمد باشد :

1. استراتژی‌های فوری

برای کنترل احساس خشم می‌توانید از استراتژی‌های فوری استفاده کنید که حل کننده مشکل نیست اما می‌تواند در کنترل‌خشم به شما کمک کند. به عنوان مثال می‌توانید از موقعیتی که سبب ایجاد احساس عصبانیت در شما شده است، دور شوید و یا چندین نفس عمیق بکشید تا احساس خشم شما فروکش کند.

2. استراتژی های کوتاه مدت

پس از اینکه احساس خشم‌تان کمی فروکش کرد، سعی کنید از استراتژی‌های کوتاه‌مدت استفاده کنید. به عنوان مثال بپذیرید که عصبانی هستید و سپس به این موضوع فکر کنید که آیا مسئله‌ای که ذهن شما را درگیر کرده است، ارزش عصبانی شدن را داشته است یا خیر؟

به همین ترتیب منبع خشم خود را شناسایی کرده و سعی کنید به روشی درست و اصولی مسئله را حل نمایید.

3. استراتژی‌های بلند مدت

استراتژی‌های بلند مدت برای کنترل احساس خشم نیازمند زمان طولانی‌تری است. در واقع شما باید تلاش کنید تا افکار و نگرش خود را نسبت به خشمگین شدن و عصبانیت تغییر دهید.

برای اینکار با مفهومی از خشم آشنا شوید و سعی کنید علائم آن را در خود شناسایی کنید تا بتوانید در زمان‌هایی که احساس خشم دارید بهتر آن را کنترل کنید. در مورد کارها و رفتارهایی که در زمان عصبانیت انجام می‌دهید؛ بیشتر فکر کنید شاید واقعا رفتار شما درست نباشد و باید در آن تجدید نظر کنید.

یک سبک زندگی سالم یا تغذیه سالم، خواب کافی و … در پیش بگیرید و همینطور حتما با یک روانشناس در ارتباط باشید و مهارت‌های تفکر سالم و تکنیک‌های کنترل خشم را از او بیاموزید.

سخن آخر

از هیجانات و احساسات ذاتی و طبیعی انسان، احساس خشم می‌باشد. احساس خشم به تنهایی جزو هیجانات منفی نیست و اتفاقا برای زندگی کردن و بقاء لازم و ضروری است.

اما آنچه که اهمیت دارد این است که احساس خشم از یک حد طبیعی و نرمال فراتر نرود؛ چراکه می‌تواند مشکلات روحی و جسمی بسیاری را برای فرد ایجاد کند. اگر احساس می‌کنید که در شرایط مختلف نمی‌توانید احساس خشم خود را کنترل کنید، حتما با یک روانشناس صحبت کنید تا از با اطلاع از تکنیک‌های کنترل خشم، این هیجان خود را به صورت سالم تخلیه کنید. برای آشنایی با روش‌های کنترل خشم کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه احساس خشم می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.