بازتاب های نوزادان رفتارهای ذاتی هستند که احتمال بقا و رشد انسان را بالا می‌برند. این بازتاب‌ها نوعی پاسخ رفتاری فطری هستند. و عدم ظهور یا محو این واکنش‌ها در زمان طبیعی خود، نشان‌دهنده وجود ناتوانی‌های ذهنی و یا آسیب مغزی در کودک است. ازاین‌رو برای والدین اهمیت زیادی دارد تا با انواع بازتاب‌های دوران نوزادی و زمان مناسب برای ظهور و دوام آن‌ها آشنا شوند. در ادامه به طور کلی هر کدام از آن‌ها را شرح داده ایم. برای آشنایی بیشتر و نحوه تشخیص بازتاب های نوزاد به مقاله مربوطه مراجعه نمایید. در صورتی که مساله ای در این زمینه وجود داشت، می‌توانید مشاوره کودک دریافت کنید.

منبع: بازتاب نوزادان

بازتاب نوزادان

نوزاد انسان موجودی بسیار کوچک و ضعیف در برابر خطرات محیط است که توانایی چندانی برای حرکت و حفاظت از خود ندارد؛ اما چه چیزی به نوزادان برای زنده ماندن و ادامه بقا کمک می‌کند؟ پاسخ، مجهز بودن ذاتی انسان به برخی توانایی‌های خاص است. دانشمندان نام این دسته از توانمندی‌ها را بازتاب قرار داده‌اند. در یک تعریف جامع، بازتاب های نوزادان مجموعه‌ای از واکنش‌های رفتاری به نوع و تعداد خاصی محرک محیطی هستند. این قبیل پاسخ‌های حرکتی به فرد کمک می‌کنند تا به نحو مؤثری با دیگران ارتباط برقرار کرده و احتمال بقای خود را بالا ببرد. یکی از آشناترین و نیز مهم‌ترین بازتاب‌های دوران نوزادی، مکیدن است. کودک با استفاده از این پاسخ، می‌تواند به‌صورت خودکار، از همان لحظه تولد و بدون هیچ‌گونه یادگیری شکم خود را سیر کند.

برخی از بازتاب‌های ذاتی تا آخر عمر با انسان باقی می‌مانند؛ مانند پلک زدن. بااین‌حال اکثر این واکنش‌های رفتاری تا شش‌ماهگی یا نهایتاً دو سال اول تولد از بین می‌روند و یا هشیارانه فعالیت می‌کنند. بر طبق نظر دانشمندان، علت این امر، رشد بخش خاکستری مغز و فرایندهای ادراکی ذهن است. درنتیجه کودک با فراگیری توانایی یادگیری، دیگر نیازی به استفاده از بازتاب‌های غریزی ندارد.

چرا باید نسبت به بازتاب های نوزادان حساس باشیم ؟

همان‌طور که پیش‌ازاین اشاره شد، دلیل وجود بازتاب‌ها، حفاظت از انسان می‌باشد. لذا درصورتی‌که بروز هر یک از این واکنش‌ها با مشکل روبه‌رو شود، زندگی و ادامه بقای کودک ممکن است به خطر افتد. این موضوع، یکی از علل اهمیت توجه به بازتاب‌ها، به‌خصوص برای نوزادان است.

علت دوم مهم بودن توجه به بازتاب های نوزادان، اهمیت مراحل رشد آن‌ها است. قبلاً بیان کردیم که با رشد کودک و طی دوره‌های خاص تحول ادراکی، جسمی و حرکتی، نیاز او برای استفاده از بازتاب‌ها از بین می‌رود. باید توجه داشت که مدت عبور از مراحل رشدی برای هر شخص متفاوت است؛ اما همه انسان‌ها تمام این مراحل را برای داشتن رشد مناسب باید طی کنند. توجه به زمان ظهور و از بین رفتن بازتاب‌ها می‌تواند به والدین در این زمینه کمک کند.

درصورتی‌که یک بازتاب در کودک، زودتر از سایر همسالانش از بین برود، چندان قابل‌تأمل و نگرانی نیست؛ اما اگر این واکنش‌ها به مدت طولانی باقی بمانند، احتمال وجود ناتوانی ذهنی را در کودک نشان می‌دهند. در برخی موارد نیز، بازتاب‌ها ابتدا از بین می‌روند، اما بعد از مدتی دوباره در رفتار کودک ظاهر می‌شوند، در این حالت نیز خطر بروز آسیب مغزی بالا می‌رود و باید حتماً به پزشک متخصص رجوع کرد. برای آشنایی با نشانه های سلامت نوزاد کلیک کنید.

معرفی انواع بازتاب ها در نوزادان

با توجه به دوره‌های رشدی مختلفی که نوزاد انسان باید طی کند، بازتاب‌های مختلف نیز به‌تدریج ظاهرشده یا از بین می‌روند. برخی از مهم‌ترین بازتاب‌های دوران نوزادی به شرح زیر آمده‌اند.

بازتاب مکیدن

نوازد با لمس شدن لب‌هایش توسط سینه مادر و یا هر شیء دیگری، شروع به انجام رفتار مکیدن می‌کند. این واکنش رفتاری معمولاً پس از ماه چهارم زندگی از بین می‌رود و ازآن‌پس به‌صورت ارادی و هوشیارانه انجام می‌شود.

بازتاب گردن

با چرخاندن سر نوزاد به‌آرامی به یک‌طرف، دست و پای موافق وی نیز به همان جهت خم می‌شود. این بازتاب تا نزدیک چهار الی شش هفته اول زندگی نوزاد ظاهر می‌شود. این پاسخ حرکتی، نشانه مهمی از رشد دستگاه عصبی کودک به شمار می‌آید. لذا تأخیر یا ظاهر نشدن به‌موقع آن باید موردتوجه قرار گیرد. برای آشنایی بیشتر با بازتاب گردن کلیک کنید.

بازتاب های نوزادان | بازتاب بابینسکی

با لمس کردن و تحریک کف پای نوزاد، انگشتان او از هم باز می‌شوند. این حالت، پاسخی کاملاً متفاوت از بزرگ‌سالان است؛ همین موضوع معمولاً توجه و علاقه والدین را جلب می‌کند. این در حالی است که درصورتی‌که این بازتاب تا سن دوسالگی تداوم یابد، ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکل باشد. برای آشنایی بیشتر با بازتاب بابینسکی کلیک کنید.

بازتاب پلک زدن

با نزدیک کردن ناگهانی شئی به چشم نوزاد و یا تاباندن نور مستقیم به آن، بازتاب پلک زدن برای وی بروز می‌کند. این پاسخ رفتاری برای محافظت کردن از چشم در برابر آسیب و نیز مرطوب نگه‌داشتن محیط آن است که تا آخر عمر باقی می‌ماند.

بازتاب گونه

با نوازش گونه و کناره‌های دهان نوزاد، وی سرش را به‌طرف موافق می‌چرخاند. این واکنش رفتاری یکی از بازتاب‌های لازم برای ادامه بقای نوزادان به‌حساب می‌آید. کودک با این پاسخ، برای یافتن پستان مادر و شیر خوردن از همان ابتدای تولد قادر به حیات خواهد بود. این واکنش نیز لازم است تا هفته سوم تولد از بین برود.

بازتاب های نوزادان | بازتاب مورو

وقتی نوزاد را روی دست خود نگه می‌داریم و بعد به ناگاه او را به پایین می‌آوریم، نوزاد به حالت بغل کردن، دست‌هایش را به هم نزدیک می‌کند. این بازتاب نیز تا شش‌ماهگی از بین می‌رود. برای آشنایی بیشتر با بازتاب مورو کلیک کنید.

بازتاب گرفتن

با قرار دادن شئی در کف دست نوزاد، آن را می‌گیرد. این واکنش حرکتی برای شکل‌گیری ارادی مهارت‌های ظریف بعدی بسیار ضروری است؛ مانند نوشتن، مداد دست گرفتن، استفاده از قیچی، چاقو و… . این بازتاب نیز در حدود سه الی چهارماهگی از بین می‌رود و به صورت ارادی در می‌آید. برای آشنایی با بازتاب چنگ زدن کلیک کنید.

بازتاب راه رفتن

اگر نوزاد را سر پا نگه‌دارید، در شرایطی که کف پای او سطح زمین را لمس کند، به فاصله چند ثانیه، وی شروع به انجام رفتاری شبیه به راه رفتن می‌کند. این واکنش رفتاری نیز مشخصاً به آمادگی فطری انسان برای راه رفتن اشاره دارد.

شنا کردن در نوزادان

هنگامی‌که نوزاد درون آب با حجم مناسب قرار بگیرد، وی به حالت شنا کردن، دست و پای خود را به حرکت درمی‌آورد. این پاسخ رفتاری نیز بین چهارتا شش‌ماهگی از بین می‌رود. برای آشنایی بیشتر با چگونگی تظاهر بازتاب شنا کردن کلیک کنید.

بازتاب خزیدن

با قرار دادن نوزاد به روی شکم و واردکردن فشار به کف پای او، کودک شروع به خزیدن روی زمین می‌کند. این حالت تا حدودی متفاوت از خزیدن ارادی کودک در آینده است. بازتاب مذکور در حدود سن چهارماهگی ناپدید می‌گردد.

بازتاب لابیرنتی

با پایین آوردن نوزاد، سر او به سمت بالا حرکت می‌کند. همچنین با بالا نگه‌داشتن او، سرش به‌طرف پایین خم می‌شود. بر طبق دیدگاه پژوهشگران این واکنش با نیروی جاذبه زمین در ارتباط است. بازتاب لابیرنتی نیز در شش‌ماهگی باید از بین برود. برای آشنایی بیشتر با بازتاب لابیرنتی کلیک کنید.

بازتاب بابکین

با واردکردن فشار به کف هر دودست نوزاد، چشم‌های او بسته‌شده و دهانش باز می‌شود. همچنین سر نوزاد شروع به تکان خوردن می‌کند. این واکنش حرکتی بعد از شش‌ماهگی ناپدید می‌شود. اختلال در این پاسخ ممکن است از نشانه‌های مشکل در سیستم مغز و اعصاب باشد. لذا توجه به زمان محوشده آن و نیز سایر بازتاب‌ها بسیار مهم و ضروری است. برای آشنایی با بازتاب بابکین کلیک کنید.

بازتاب پرش زانو

بازتاب پرش زانو از جمله بازتاب‌های معدود در نوزادی است که از بین نمی رود و در بزرگسالی نیز شما می‌توانید این بازتاب را مشاهده کنید. با ضربه به زرد پی زانو، حرکتی مثل لگد زدن مشاهده می کنید، فقدان یا شدت زیاد این بازتاب نشانه ای از یک مساله است. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره بازتاب پرش زانو کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می توانید از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان در کلینیک تخصصی کودک نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

منبع: بازتاب نوزادان